Chân dung một nàng nửa quê nửa tỉnh —bức tranh mô phỏng một bài thơ

Tôi thích thơ. Thích âm điệu trước hết, rồi đến cái cấu trúc câu nghĩa được mài giũa kỹ càng. Có những câu thơ chơi chữ, nghe lạ tai, chưa hiểu hết nhưng vẫn găm lại. Hồi cấp ba, có đứa bạn hỏi tôi nghĩa câu “Chưa tội lỗi đã thấy tràn hối hận” trong Kỳ nữ của Đinh Hùng. Tôi biết, tôi hiểu ngữ nghĩa nhưng tôi không muốn giải thích. Bởi có giải thích cũng chẳng truyền được cái rung động ấy. Người ta phải sống qua cái cảm giác mà bài thơ cải cắm để hiểu lời thi sĩ, hoặc để tự định nghĩa tứ thơ theo cách hiểu của mình, nếu không mọi thứ chỉ là sáo ngữ.

Thơ cứ thế vương trong đầu tôi. Tôi tin con người là tổng hòa của những gì chạm đến mình: sách vở, ký ức, người xung quanh. Thơ đi vào tranh của tôi cũng tự nhiên như vậy. Tôi muốn các bức tranh của tôi cũng giống như các bài thơ—gợi nhiều hơn tả.

Bức tranh này, tôi vẽ trước rồi mới tìm tên. Tôi thích thể hiện những gương mặt nữ đóng khung trong một biểu cảm. Vì thế phải luôn có chân dung nữ trong tranh của tôi, Vẽ một khuôn mặt cũng giống như làm thơ: có nhịp, có ngắt, có nhấn. Với tôi, cái đẹp chính là nhịp điệu ấy – lên xuống, run rẩy, ngập ngừng. Tôi mê minh họa, mê các chi tiết ẩn dụ, nhưng không muốn người xem sa đà vào định nghĩa. Tranh mà có chất thơ không phải là minh họa lại thơ. Với tôi, đó hoàn toàn là vấn đề kỹ thuật. Sự nhấn nhá chính là một hình dung về nhịp điệu của thơ, được chuyển sang đường nét và mảng sáng tối trong hội họa.

Nói cách khác, tôi cố dựng một thứ erotic kín đáo bằng nhịp độ của nét và sự đan xen của mảng tối–sáng, để người xem chơi vơt trong trạng thái “gần như”. Và trong tất cả những điểm nhấn ấy, tôi luôn tìm cho mình một “điểm G của thị giác” – nơi bút dừng lại vừa đủ để tạo nên một cao trào, khiến người xem bị giữ lại trong cảm giác nửa vời mãnh liệt.

Tôi gắn bó với cái Wacom đã nhiều năm. Người ta thường dùng các phần mềm vẽ đi kẻm để làm gọn nét, tôi thì ngược lại. Tôi thích cái run rẩy tự nhiên. Vẽ trên bảng rời, mắt nhìn màn hình chỗ khác, tay ở chỗ khác, khó kiểm soát nhưng nó cho ra được đúng cái rung vi mô mà tôi cần. Tôi không nháp trên giấy; thường vẽ thẳng lên màn hình Photoshop, bắt đầu bằng mảng đậm rồi tẩy dần để tạo chiều sâu, giống cách vẽ chì than cổ điển. Đường nét khi thì sắc, khi thì mờ, để giữ nhịp và hơi thở. Kỹ thuật, cuối cùng, chỉ là để thơ có chỗ mà chen vào hình.

Khi dừng bút, gương mặt ấy hiện ra mà tôi từng mường tượng trước: một cô gái nửa quê nửa tỉnh, vừa vương hương đồng gió nội, vừa lấp lánh ánh đô thị. Không nhằm để minh họa chủ đề gì, chỉ là những nét bút đi qua. Và thế là tôi nhớ Nguyễn Bính, nhớ câu thơ cũ, rồi để nó thành tên cho bức chân dung về một nàng nửa quê nửa tỉnh.

---

CHÂN QUÊ - thơ Nguyễn Bính

Hôm qua em đi tỉnh về,

Đợi em ở mãi con đê đầu làng.

Khăn nhung, quần lĩnh rộn ràng.

Áo cài khuy bấm, em làm khổ tôi!

Nào đâu cái yếm lụa sồi?

Cái dây lưng đũi nhuộm hồi sang xuân?

Nào đâu cái áo tứ thân?

Cái khăn mỏ quạ, cái quần nái đen?

Nói ra sợ mất lòng em,

Van em! Em hãy giữ nguyên quê mùa.

Như hôm em đi lễ chùa,

Cứ ăn mặc thế cho vừa lòng anh.

Hoa chanh nở giữa vườn chanh,

Thầy u mình với chúng mình chân quê.

Hôm qua em đi tỉnh về,

Hương đồng gió nội bay đi ít nhiều.

---

Mua bức tranh này